Hoe is ’t?
Doe’t nog oltied zeer ojje pist?
Hoe is ’t?
Goed!
En met de keuns? Vlieg’n z’ol uut?
Hoe is ’t?
Gin nieuws of vesche leugens?
Tag: dialect
Het West-Vlaamse koeterwaals
Zoals jullie weten, ben ik een grote fan van het weergaloze West-Vlaamse dialect. Om te voorkomen dat prachtige woorden, zinnen en uitdrukkingen in onbruik raken, of zelfs helemaal verdwijnen, zal ik dat zo nu en dan met een kleine bloemlezing proberen te vermijden.
een astrabanselienge:
= een ingewikkelde toestand, een strubbeling, een chaos, een handgemeen
een verdestewaasje:
= een chaos, een verwarde toestand, een warboel
een bataklang = een tammesoor
= een rommeltje, toebehoren, hebben en houden
een fietematrulle:
= een dadel
vanensentens:
= over de hele lengte, van einde tot einde
scherreldewiep:
= schrijlings
mezienke (gods)!
= uitroep: inderdaad! warempel!
kardjasse geven = slunse geven = vanieke geven:
= er de sokken in zetten, zich hard inspannen, tempo maken
godverhemelstepeirdepreuten!
= uitroep van verbazing, ontzetting, ongenoegen
een kaliesjeklutser:
= een nietsnut, een verfoeilijke man
een klunten zoetekoeke:
= een domme, brave sul
een netebuk:
een achterbakse, geniepige man
Tussentaal
In het park zat ik op een bank aan de rand van een dromerige vijver. De lente jubelde om me heen: bomen en struiken toonden trots hun pril gebladerte; vogels repeteerden eindeloos; de zon gooide met goudstukken; zwanen beschilderden het water met witte sier.
Een jongetje kwam op nogal timide wijze met een opgestoken vingertje naar me toe, alsof hij zich in een klas tot een onderwijzer wilde wenden.
─”Men … meneer!” stamelde hij en hij wees in de richting van een door struikgewas aan het oog onttrokken grasveld, waar zich zo te horen jongelui ophielden. “Ze gaan daar voorzekers ruis maken.”
─”Wat gaan ze daar maken?” begreep ik niet meteen wat hem bezielde.
─”Ze zien doar ruuze an ’t moak’n”, schoot zijn metgezel hem in onvervalst West-Vlaams te hulp, hoewel hij enkel meegekomen was om nog een beetje te wijzen.
Normaliter bemoei ik me niet met de ruzies van een ander ─ door schade en schande wordt men wijs ─ maar nu ging ik toch even poolshoogte nemen. De kemphanen in spe waren echter al tot een vergelijk gekomen.
Ruis maken?! Zelfs Toon Hermans wist er niet meteen raad mee, want hij vroeg zich af: “Wat ruist er door het struikgewas?”
Ip de latste stekke
Het is vandaag, 21 februari, de Internationale Dag van de Moedertaal. Mijn moeder was een West-Vlaamse en de taal die zij zong en aan mij doorgaf, blijf ik de mooiste van de aardkloot vinden, hoewel slechts weinigen dit dialect begrijpen en er wellicht daarom de spot mee drijven.
Edoch daarom niet gezeurd of getreurd. Hieronder geef ik enkele zinsneden die mijn moeder bezigde. Waar nodig geef ik er wat tekst en uitleg bij.
– Me zien ip d’hoogte van de leègte.
We zijn op de hoogte van de laagte = daaromtrent weten we wat we moeten weten.
– ’t Is stille woar dat nooit woait.
Het is stil waar het nooit waait = er is overal wel eens wat.
– ’t Is proopre woar dat nie vuul is.
Het is proper waar het niet vuil is = dat spreekt vanzelf, is logisch.
– Me goan de vos goan vloan.
We gaan de vos villen = we zullen er maar aan beginnen.
– Affeseren lik nen ooibussle teeg’n wiend.
Opschieten als een hooibussel tegen wind = heel traag opschieten.
– Beist damme da doen, peelme gin eiers.
Terwijl we dat doen, pellen we geen eieren = houden we ons niet met een onnozel klusje bezig.
– Gif moar kardjasse (busse, slunse, vanieke, sjette).
Begin er maar aan en een beetje tempo graag.
– Moagre en toai en gèren ip den droai.
Mager en taai en graag op stap (als antwoord op: hoe gaat het?).
– Ne klunten zoetekoeke.
Een uitermate dom manspersoon.
– Kust gie e bitje fiene mien beiers.
Kus jij maar fijntjes mijn kloten. Ik denk niet dat ik mijn moeder dat ooit hoorde zeggen.
– Me goan ip tjok.
We gaan op stap.
– Me goan noar ’t concert.
We gaan naar het optreden, de vertoning.
– Mè hiel miene tammesoor.
Met mijn hele hebben en houden.
– Scheur je puuste!
Maak dat je wegkomt!
– ’t Is gank toe Bussches.
Het spel zit op de wagen.
– Ipzitten en broen, lik of dat ol de klokhennen doen.
Op (het nest) zitten en broeden, zoals alle klokhennen doen. Als antwoord op: Wat ga je doen?
– Jis goan zanten.
Hij is weg, verdwenen.
– Wukne parlé!
Wat een taaltje!
En tot slot de titel van dit schrijfsel:
Ip de latste stekke.
Laat, bijna te laat (want de moedertaaldag is al halfweg).
Krijg nu tieten! ─ 2
In een zalig vroeger, toen ik klein en boosaardig was en iedereen die er voor mij toe deed nog leefde, was dit een ‘neegrinnetette’. Je lacht wat af als je jong bent.
Nu ik oud genoeg ben om me een aura van wijsheid te kunnen veroorloven en sommigen nodig op alle slakken zout moeten leggen, is dit voor mij nog steeds een ‘neegrinnetette’.
Wie zich eraan stoort, mag wat mij betreft het slingerschijt krijgen, of anders het zeepokkenlazarus.
Waar men gaat langs West-Vlaamse wegen …
21.02: Internationale moedertalendag
Persmuskiet
Toen ik in Oudenburg langs de Zeeweg fietste, dook er plots een bebaarde man op, die mij met molenwiekende armen verzocht halt te houden en me aansprak toen ik dat deed:
─”Meukekiè utwa vroah’n? Ziej van de stroate?”
Ik vertaal het even voor mijn lezers die het West-Vlaams niet beheersen: “Mag ik eens wat vragen? Ben je van de straat?”
Ik schoot in de lach en zei dat ik dat een nogal onbescheiden vraag vond. ‘Van de straat zijn’ betekent in West-Vlaanderen ─ en allicht ook in andere Vlaamse contreien ─ dat men verloofd of getrouwd is. Hij haastte zich om te beweren dat hij het niet zo bedoelde, maar gewoon wilde weten of ik in de straat gehuisvest was, hetgeen ik vanzelfsprekend al begrepen had, maar zo’n woordspeling kon ik onmogelijk laten liggen.
─”Wel dan,” grijnsde ik, “ik ben niet van de straat en ik ben ook niet van de straat.”
─”Dan zul je me vermoedelijk niet kunnen helpen”, veronderstelde hij. “Gisteren zou men in deze straat een illegale slachterij van schapen ontdekt hebben en ik ben hier in mijn hoedanigheid van journalist. Je weet er wellicht niet meer over, wel?”
─”Het is het eerste wat ik hoor”, schokschouderde ik, waarna ik zijn dankwoord in ontvangst nam en mijn weg vervolgde.
Ik heb later op de dag via Google vernomen dat er in die straat werkelijk op ontoelaatbare wijze schapen geslacht werden. Het artikel was verlucht met een foto van de schuur in kwestie en ik herkende die. Ik ben er tientallen keren voorbijgereden en ik meen me zelfs te herinneren dat ik daar in doodsnood verkerende schapen luidkeels heb horen blaten. Of beeld ik me dat in?
Mijn moeder heeft altijd gezegd dat mijn inlevingsvermogen te groot is.
Stevige kost
Ruim vier weken na mijn ongeval was ik eindelijk in staat om op de fiets te klimmen en me op weg te begeven. Mensen kinderen, dat was genieten! Mijn hart zong op van vreugde en dat werkte zo aanstekelijk dat mijn mond begon mee te zingen.
Hoewel ik me aanvankelijk tot wat geneurie beperkte, durfde ik, toen ik me eenmaal in de beschutting van een bos bevond, uit volle borst en met luider stemme een lied aanheffen: De trommel slaat, de fluite gaat, de wind ontvouwt de vane … Dat is eigenlijk een staplied, maar ik denk niet dat er specifieke fietsliederen bestaan, tenzij misschien ‘Fietsen op de heide’, maar daar ken ik de tekst niet van en bovendien was er in geen velden of wegen heide te bespeuren. Ik hield op met kwelen toen ik een picknicktafel passeerde, waaraan een kroostrijk gezin had plaatsgenomen. Ze keken me aan alsof ze een vis op een vouwfiets aanschouwden, dus leek het me geraadzaam om mijn al te uitbundige gezang wat te temperen.
Dra kwam ik bij een door de horeca geëxploiteerd boerderijtje dat luidens een uithangbord – dat eigenlijk een uitstandbord was – ook mosselen van Prins & Dingemanse serveerde. Ik zette het daar op een geweldig eten, want was dat even lekker! Vooruit! Ik doe eens even iets geks, dacht ik nadat ik de pot schelpdieren leeggeratst had en ik bezondigde me aan een aardbeiencoupe, die een lust voor lepels bleek te zijn.
Terwijl ik zat uit te buiken in het gezelschap van een kop koffie sloeg ik tersluiks een bejaard echtpaar gade. Toen de man met een universeel vingergebaar kenbaar maakte dat hij wilde betalen en de serveerster ─ die vermoedelijk tevens de eigenares van het etablissement was ─ hem de rekening bracht, vroeg ze:
─”Was alles naar wens?” Ze staarden haar aan alsof ze snot zagen branden en ze zag zich genoodzaakt om haar toevlucht tot het West-Vlaams te zoeken. “Was ’t e bitje no juldre hedacht?”
─”Joat wei”, zei hij en zijn echtgenote beaamde dat met heftig geknik. “Toed an de ribb’n.”
Dat het aan de ribben kleefde, verbaasde me niet. Ze hadden beiden uitgebreid aan ribbetjes zitten peuzelen en zij had zelfs haar mond van een kunstgebit beroofd, om het onappetijtelijke ding met een tandenstoker van overtolligheden te bevrijden. Mens toch!
Verloedering
De meesten van jullie zullen onderhand weten dat ik een fervent en warm pleitbezorger ben van het Nederlands in het algemeen en van de West-Vlaamse streektaal in het bijzonder. Zo duld ik bijvoorbeeld geen woekeringen van het Engels in Nederlandse zinnen en ik probeer er alles aan te doen om mijn moedertaal, het West-Vlaams, voor aftakeling en ondergang te behoeden.
Ik erger me bijvoorbeeld mateloos aan de vlees noch vis zijnde tussentaal, waarvoor Geert van Istendael de term Verkavelingsvlaams bedacht, die men in de vervolgseries van Vlaamse televisiezenders hanteert en waarmee ouders vandaag de dag hun kinderen te woord staan. Het is een verloedering van zowel het dialect als van de standaardtaal en het is zo gekunsteld als de neten. Ik smeek jullie op mijn blote knieën: roer zo weinig mogelijk Engels door je Nederlands en bedien je, naargelang de omstandigheden, van je dialect of van het algemeen Nederlands, maar laat je niet verleiden tot een overspannen brouwsel daartussenin.
Kijk, ik sprak West-Vlaams met mijn moeder, Castellano ─ de Zuid-Amerikaanse variant van het Spaans ─ met mijn vader, Esperanto met mijn buren … en met mij is dat toch ook goed gekomen, wel? Ik blijf vechten, ook al is dat dan misschien tegen de bierkaai.